آسیب شناسی زندگی زوجین هر دو شاغل و مقایسه تاثیر مشاوره زوجی مبتنی بر نظریه های سنتی (ساختی) مدرن ( شناختی- رفتاری) فرامدرن (راهحل- محور) برآسیب های زوجین هر دو شاغل
مقطع: دکتری مشاوره
تعداد صفحات: 240
بخشی از متن:
امروزه در اغلب کشورها و جوامع سبک زندگی از زوجین و خانوادهای با یک نان آور به سمت زوجین دوسر شاغل تغییر یافته است، به گونه ای که زوجهای دوسر شاغل تعداد زیادی از زوجها را تشکیل میدهند. به عبارتی تصویر و هویت خانواده سنتی که در آن یک مرد در خارج از خانه کار میکرده و فرزندان و همسر از درآمد او گذران زندگی میکردند، در حال کم شدن است. خانواده ی امروز زن و مردی با مشغله ی زیاد یا زن و مردی شاغل، در بیرون از خانه را نشان میدهد که تعارضهای شدیدی را بین نقشهای خانوادگی و کاری تجربه میکنند. در این حالت که زوجین به نوعی دچار آسیب شده اند و خود به تنهایی و بدون بهره گیری از خدمات یاوارنه، توانایی مدیریت آن را ندارند، غالباً این زوجین به مهارتهای زندگی و اجتماعی مسلط نیستند و به همین دلیل در کنترل فشارها و آسیبها با مشکل مواجه میشوند. اجرای پژوهش حاضر از سه جنبه نظری، کاربری، روششناسی دارای اهمیت است، به لحاظ نظری، کشف وجوه و جنبه های آسیبهای زندگی زوجین هر دو شاغل یک موضوع بسیار مهم است. یافته های این پژوهش در سطح بنیادی، دانش ویژه در خصوص معیارها و مؤلفه های آسیب در زندگی زوجی هر دوشاغل فراهم میکند، این پژوهش از آن جهت ضرورت دارد که با تدوین مدل بومی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل که در آن فرهنگ زوجین ایرانی هر دوشاغل مدنظر قرارگرفته است درک کاملتری از آسیبها را فراهم میآورد. همچنین از این جهت که برای اولین بار در ایران مدلی برای تدوین آسیب شناسی زوجین هر دو شاغل که مبتنی بر فرهنگ و ساختار بومی خانواده های ایرانی، تدوین و ارائه میشود، میتواند حائز اهمیت باشد. این پژوهش به گسترش مفاهیم نظری برای درک بهتر شناسایی و کشف مؤثر بر آسیبها میانجامد؛ بنابراین اهمیت این پژوهش در بسط و تعمیم مفاهیم نظری و زیر بنایی در حیطه آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل است و میتواند زمینه های پژوهشی و علمی را هدایت نماید.
با داشتن این مبانی نظری و بر اساس متغیرها و عواملی که بیشترین تأثیر را بر ساختار زندگی زوجین هر دو شاغل دارند، رویکردهای پیشگیرانه و مداخلهای مؤثرتری را میتوان طراحی و استفاده نمود، همچنین این پژوهش میتواند نتایج پژوهشهای پیشین، در زمینه زوجین هر دوشاغل را در قالب یک مدل نظری تلفیق کند، پژوهشگران میتوانند مبانی نظری حاصل از این پژوهش را ملاک قرار داده و بر اساس آن پژوهش دیگری انجام داده و به توسعه دانش در این حیطه کمک نمایند
از نظر کاربردی کشف آسیبها در زوجین هر دوشاغل برای مبنای درمانی و آموزشی مهم است و در سطح کاربردی یافته های این پژوهش هم در سطح منطقهای و هم در سطح ملی برای مشاوران و درمانگران حیطه خانواده و ازدواج در جهت ارتقاء سلامت زوجین هر دوشاغل و کاهش و از بین بردن زمینه های آسیب در خانواده ها قابل استفاده است.
از نظر روششناسی، استفاده از روش پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) بار ارهبرد متوالی- اکتشافی برای تدوین مدل آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل، بررسی دقیق مؤلفه های آسیب زوجین را در قالب یک مدل نظری امکانپذیر میسازد. استفاده از طرح تحقیق آمیخته در اجرای این پژوهش از آن جهت اهمیت دارد که در بخش کیفی دادهها از سه منبع مصاحبه با زوجین، متخصصان خانواده، پژوهشها و متون انجام گرفته در زمینه آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل گردآوری میشود؛ بنابراین با توجه ابنکه مدل بومی تدوین آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل به روش کیفی ارائه می شود، به روش کمی نیز بررسی میشود؛ و به صورت میدانی برازش آن، ساختار عاملی و اعتباریابی آن مورد ارزیابی قرار میگیرد.
بنابراین به طور کلی این تحقیق از چند منظر دارای ارزش و اهمیت اساسی است:
- تدوین مدل بومی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل
- تهیه و ساخت ابزار جهت بررسی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل و بررسی روایی و اعتبار آن
- ارائه الگوی آموزشی برای پیشگیری از آسیبهای زندگی زوجین هر دوشاغل
- تدوین مشاوره زوجی مبنی بر رویکردهای ساختی، شناختی، رفتاری و راه حل – محور برای کاهش آسیبها
- کمک به تمامی مراکز و سازمانهایی که با زوجین هر دوشاغل برای کیفیت بخشی به زندگی شغلی، حرفهای، زندگی خانوادگی، زوجی سروکار دارند و کمک به متخصصان، مشاوران خانواده در جهت شناخت، پیشگیری و درمان آسیبهای زندگی زوجی زوجین هر دوشاغل
تعاریف عملیاتی
- آسیب :به حالتی بیمارگونه اطلاق میشود که مانع کارکرد بهنجار فرد در خانواده میگردد، اصلاح آسیب شناسی برحسب کلی مطالعه اینگونه حالات است
- آسیبهای زوجین هر دوشاغل :آسیبهای زوجین هر دوشاغل، منظور شناسایی اختلالات و نابهنجاریهای مربوط به زندگی زناشویی است که درنتیجه تأثیر عوامل مختلف ایجاد میشود؛ و به صورت تعارض، کاهش میزان خشنودی و سازگاری زوجین و همچنین موجب عملکرد ضعیف زوجین میشود
- زوجین هر دوشاغل: زوجهای هر دوشاغل جهت خاصی از زوجین را تشکیل میدهند که هردو نفر در کارهای تمام وقت و خانواده سهیم هستند.
- مشاوره زوجی ساختی :نوعی درمان که توسط سالوادور مینوچین ابداع شد و تأکید آن بر تغییر ارتباطات، عملکرد و ساختارهای قدرت خانواده است، هدف درمان، شناسایی و تغییر رفتارهای نشانه دار است، در این نوع درمان اصلاح تعاملات خانواده، بهمنظور ایجاد در رفتارهای فردی اعضای خانواده، موردتوجه قرار میگیرد، تمرکز بر اینجا و اکنون است و درمانگر نیز در طول درمان نقش فعالی ایفا میکنند (گلدنبرگ 5و گلدنبرگ، 3118؛ ترجمه شاهی برواتی و نقشبندی،.)
- مشاوره زوجی شناختی- رفتاری :مشاوره زوجی شناختی- رفتاری شاخهای از درمان هستند کهبر نقش تفکر غلط به عنوان ایجاد مشکلات رفتاری و عاطفی تأکید دارند، شناخت درمانی عنوان میکند که اگر الگوهای فکری که مخرب و منفی فرد اصلاح شوند رفتار او هم تغییر خواهد کرد و هدف مشاوره زوجی شناختی- رفتاری این است تفکر معیوب درباره همسر و اسطوره های غلط درباره ارتباطات زناشویی را تغییر دهد (مککی، فانتیک و پلک، 0994؛ به نقل از نظری، )
- مشاوره زوجی راه حل – محور :این نظریه که به وسیله دیشارز به وجود آمد و رویکردی است که از تمرکز بر مشکلات اجتناب کرده و منحصراً بر راه حلها تأکید میکند و اعتقاد دارد زوجها شایستگی، خلاقیت و منابع لازم را برای تغییر در درون خود دارند ولی توانایی دیدن این قابلیتها را از دست دادهاند در این رویکرد نیاز به بررسی گذشته و تاریخچه و جزئیات مشکل ندارد
تأثیر سبک زندگی هردو شاغل بر روی زوجین
زوجین دوسر شاغل هویت زوجی جدیدی را تشکیل میدهند که نمیتوانند مانند والدین خود زندگی کنند. زندگی این زوجها دارای آسیبها و استرسهای زیادی است، از یک طرف فشارهای شغلی و از طرف با دیگر با تراکم نقش در وظایف خانوادگی روبرو هستند (پلک، 0985؛ خنداندل و کاویانفر، .) این زوجها ممکن است به مهارتهای زندگی مسلط نباشند و به این دلیل در کنترل فشارها با مشکل مواجه شوند، اجتماع و فرهنگ نیز از خانواده هایی که در آن زن و شوهر کار میکنند، حمایت مناسبی ندارند (هافمن و هافمن، 0985؛ گوردون، آرنته و اسمیت.) در مطالعات اولیه زوجین هر دو شاغل (آکسلسون0962 ،6؛ بلود ) دریافتند که تغییر ساختار خانواده به وسیله اضافه شدن کار همسر (به ساختار خانواده) منجر به تعارض بیشتر و شادکامی کمتر شده است. مبهم و نامشخص بودن نقشهای جنسیتی دلیل تعارض در وظایف تقسیم شده در نظر گرفته شد. مطالعات بعدی (بورک و ویر ،0976 ،8پولوما، پندلیتون و گارلند ) ابهام در نقشها و یا تعارض افزایش یافتهای را پیدا نکردند. آنها شادکامی و رضایت زناشویی بیشتر و به همان نسبت شراکت و لذت بیشتری را نیز مشاهده کردند؛ اما یافته ها (توماس، آلپرچ و وایت0983 ،3؛ یوگو ) بیان کردند که مشکلات زوجی مهمی هم در درون فردی (ذهنی) و هم میان فردی (اجتماعی) در ارتباط با اختلاف و دو دستگی در مورد اختلاف از بچهها و کارخانه وجود دارد که به واسطه این توافق و قرارداد تازه و بدیع به وجود آمده است. در مقایسه با میانگین میزان طلاق، میزان طلاق به طور بارز و برجستهای در مورد زنان شاغل و زنان با درآمد بالاتر، بیشتر است. برنامه های زمانبندی شده، مسئولیتهای جنسیتی چندگانه، هدفهای متفاوت و گوناگون، نیاز قوی برای پیشرفت و ازدواج دو عضو از دو حرفه متفاوت هم اکنون بیشترین برانگیزاننده های تعارض و بی ثباتی درنظر گرفته میشوند. تعارض، منحصر به زوجین شاغل نیست و البته، صرفاً وقتی است که ماهیت مداوم و مستمر تعارض چالشهای را در مورد کیفیت تعاملات روزمره و زوجین فراهم کند (کورابیک، لرو و وایتهد، ،3112ترجمه فاتحیزاده، سلیمی و وحدانی، .)
با این حال کار و خانواده اثرات متقابلی برهم دارند. شواهد بسیار زیاد و غیرقابلانکاری وجود دارد که درگیر شدن در نقشهای کاری و خانوادگی برای هم مرد وهم زن فوایدی در برمیدارد و بر شاخصهای سلامت فیزیکی، سلامت روانی تأثیرگذار است (بارنت و هاید ،3110 ،4میچل 5و همکاران، .) مطرح میکند که اعضای خانواده هر دو شاغل خشنودی، امنیت و رسیدن به اهداف بیشتری در زندگی فراهم میآورند. کروهان، آنتونسی، آدلمان و کلمن پیشنهاد میدهند که مشارکت همراه با احساس کنترل میتواند فشار ناشی از گرانباری نقش و زمان را متعادل و باعث خشنودی از زندگی برای هم مرد و هم زن شود. امونس، بیرنات، تیوج، لانگ و ورتمن نیز دریافتند که در این نوع خانواده ها داشتن روابط صمیمانه با کودکان پیشدبستانی به عنوان یکی از نتایج مشارکت زن و مرد است (به نقل از نظری و سلیمانیان، .)
کارتر و کارتر در کتاب راهکارهای موفقیت برای زوجین هر دوشاغل نتایج پرسشنامهای برای شناسایی فواید و مضرات در این خانواده را چنین گزارش میکنند
- فواید:
- در اهداف با هم شریکاند
- شراکت بیشتری با هم دارند.
- هردو چالشهای شغلی دارند
- از عزت نفس بالاتری برخوردارند.
- زنان فرصت دارند که به خود ایده آلشان نزدیکتر شوند.
- فرزندان اعتمادبه نفس بیشتری دارند.
- فرصتهای بیشتری (از نظر مالیِ) برای فرزندان وجود دارد.
- فرصت برای ارتقای سبک زندگی وجود دارد.
- در وجوه بازنشستگی، تحصیلات کودکان و امنیت پتانسیل دارند.
- فرصتهای بیشتری برای غنی کردن فرهنگی ِ(مسافرت و دیگر تجارب کاری) دارند.
- در تجارب زندگی عمق و گستردگی وسیعتری دارند.
- مضرات:
- کارهای زیاد برای انجام دادن دارند.
- در کارها سراسیمه هستند.
- نگرانی همیشگی در مورد نگهداری کودکان دارند.
- احساس همیشگی گناه دارند.
- با فرسودگی شغلی درگیر هستند.
- ناسازگاری با استرس دارند.
- وقت کافی برای نشستن و خواندن کتاب با آرامش داشتن و با خود تنها بودن ندارند.
- خطر از دست دادن شغل به علت مشغلههای والدینی دارند.
- رابطه جنسی کم دارند.
- احساس عدم درک جامعه از وضعیت موجود را دارا هستند.
- فرزندان آنها را مسبب ناسازگاری خانواده میدانند.
- فرزندان مجبور به فعالیت بیشتر برای کمک به خانواده هستند.
- استرسهای مالی بیشتری دارند.
- ترس از نرسیدن به فرزندان، از دست دادن شغل، طلاق و ورشکستگی دارند.