آسیب شناسی زندگی زوجین هر دو شاغل و مقایسه تاثیر مشاوره زوجی مبتنی بر نظریه های سنتی (ساختی) مدرن ( شناختی- رفتاری) فرامدرن (راه‌حل- محور) برآسیب های زوجین هر دو شاغل

مقطع: دکتری مشاوره

تعداد صفحات: 240

بخشی از متن:

امروزه در اغلب کشورها و جوامع سبک زندگی از زوجین و خانوادهای با یک نان آور به سمت زوجین دوسر شاغل تغییر یافته است، به گونه ای که زوجهای دوسر شاغل تعداد زیادی از زوجها را تشکیل میدهند. به عبارتی تصویر و هویت خانواده سنتی که در آن یک مرد در خارج از خانه کار میکرده و فرزندان و همسر از درآمد او گذران زندگی میکردند، در حال کم شدن است. خانواده ی امروز زن و مردی با مشغله ی زیاد یا زن و مردی شاغل، در بیرون از خانه را نشان میدهد که تعارضهای شدیدی را بین نقشهای خانوادگی و کاری تجربه میکنند. در این حالت که زوجین به نوعی دچار آسیب شده اند و خود به تنهایی و بدون بهره گیری از خدمات یاوارنه، توانایی مدیریت آن را ندارند، غالباً این زوجین به مهارتهای زندگی و اجتماعی مسلط نیستند و به همین دلیل در کنترل فشارها و آسیبها با مشکل مواجه میشوند. اجرای پژوهش حاضر از سه جنبه نظری، کاربری، روششناسی دارای اهمیت است، به لحاظ نظری، کشف وجوه و جنبه های آسیبهای زندگی زوجین هر دو شاغل یک موضوع بسیار مهم است. یافته های این پژوهش در سطح بنیادی، دانش ویژه در خصوص معیارها و مؤلفه های آسیب در زندگی زوجی هر دوشاغل فراهم میکند، این پژوهش از آن جهت ضرورت دارد که با تدوین مدل بومی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل که در آن فرهنگ زوجین ایرانی هر دوشاغل مدنظر قرارگرفته است درک کاملتری از آسیبها را فراهم میآورد. همچنین از این جهت که برای اولین بار در ایران مدلی برای تدوین آسیب شناسی زوجین هر دو شاغل که مبتنی بر فرهنگ و ساختار بومی خانواده های ایرانی، تدوین و ارائه میشود، میتواند حائز اهمیت باشد. این پژوهش به گسترش مفاهیم نظری برای درک بهتر شناسایی و کشف مؤثر بر آسیبها میانجامد؛ بنابراین اهمیت این پژوهش در بسط و تعمیم مفاهیم نظری و زیر بنایی در حیطه آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل است و میتواند زمینه های پژوهشی و علمی را هدایت نماید.
با داشتن این مبانی نظری و بر اساس متغیرها و عواملی که بیشترین تأثیر را بر ساختار زندگی زوجین هر دو شاغل دارند، رویکردهای پیشگیرانه و مداخلهای مؤثرتری را میتوان طراحی و استفاده نمود، همچنین این پژوهش میتواند نتایج پژوهشهای پیشین، در زمینه زوجین هر دوشاغل را در قالب یک مدل نظری تلفیق کند، پژوهشگران میتوانند مبانی نظری حاصل از این پژوهش را ملاک قرار داده و بر اساس آن پژوهش دیگری انجام داده و به توسعه دانش در این حیطه کمک نمایند

از نظر کاربردی کشف آسیبها در زوجین هر دوشاغل برای مبنای درمانی و آموزشی مهم است و در سطح کاربردی یافته های این پژوهش هم در سطح منطقهای و هم در سطح ملی برای مشاوران و درمانگران حیطه خانواده و ازدواج در جهت ارتقاء سلامت زوجین هر دوشاغل و کاهش و از بین بردن زمینه های آسیب در خانواده ها قابل استفاده است.
از نظر روششناسی، استفاده از روش پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) بار ارهبرد متوالی- اکتشافی برای تدوین مدل آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل، بررسی دقیق مؤلفه های آسیب زوجین را در قالب یک مدل نظری امکانپذیر میسازد. استفاده از طرح تحقیق آمیخته در اجرای این پژوهش از آن جهت اهمیت دارد که در بخش کیفی دادهها از سه منبع مصاحبه با زوجین، متخصصان خانواده، پژوهشها و متون انجام گرفته در زمینه آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل گردآوری میشود؛ بنابراین با توجه ابنکه مدل بومی تدوین آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل به روش کیفی ارائه می شود، به روش کمی نیز بررسی میشود؛ و به صورت میدانی برازش آن، ساختار عاملی و اعتباریابی آن مورد ارزیابی قرار میگیرد.
بنابراین به طور کلی این تحقیق از چند منظر دارای ارزش و اهمیت اساسی است:

1. تدوین مدل بومی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل
2. تهیه و ساخت ابزار جهت بررسی آسیب شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل و بررسی روایی و اعتبار آن
3. ارائه الگوی آموزشی برای پیشگیری از آسیبهای زندگی زوجین هر دوشاغل
4. تدوین مشاوره زوجی مبنی بر رویکردهای ساختی، شناختی، رفتاری و راه حل – محور برای کاهش آسیبها
5. کمک به تمامی مراکز و سازمانهایی که با زوجین هر دوشاغل برای کیفیت بخشی به زندگی شغلی، حرفهای، زندگی خانوادگی، زوجی سروکار دارند و کمک به متخصصان، مشاوران خانواده در جهت شناخت، پیشگیری و درمان آسیبهای زندگی زوجی زوجین هر دوشاغل

تعاریف عملیاتی

 

• آسیب :به حالتی بیمارگونه اطلاق میشود که مانع کارکرد بهنجار فرد در خانواده میگردد، اصلاح  آسیب شناسی برحسب کلی مطالعه اینگونه حالات است
• آسیبهای زوجین هر دوشاغل :آسیبهای زوجین هر دوشاغل، منظور شناسایی اختلالات و نابهنجاریهای مربوط به زندگی زناشویی است که درنتیجه تأثیر عوامل مختلف ایجاد میشود؛ و به صورت تعارض، کاهش میزان خشنودی و سازگاری زوجین و همچنین موجب عملکرد ضعیف زوجین میشود
• زوجین هر دوشاغل: زوجهای هر دوشاغل جهت خاصی از زوجین را تشکیل میدهند که هردو نفر در کارهای تمام وقت و خانواده سهیم هستند.
• مشاوره زوجی ساختی :نوعی درمان که توسط سالوادور مینوچین ابداع شد و تأکید آن بر تغییر ارتباطات، عملکرد و ساختارهای قدرت خانواده است، هدف درمان، شناسایی و تغییر رفتارهای نشانه دار است، در این نوع درمان اصلاح تعاملات خانواده، بهمنظور ایجاد در رفتارهای فردی اعضای خانواده، موردتوجه قرار میگیرد، تمرکز بر اینجا و اکنون است و درمانگر نیز در طول درمان نقش فعالی ایفا میکنند (گلدنبرگ 5و گلدنبرگ، 3118؛ ترجمه شاهی برواتی و نقشبندی،.)
• مشاوره زوجی شناختی- رفتاری :مشاوره زوجی شناختی- رفتاری شاخهای از درمان هستند کهبر نقش تفکر غلط به عنوان ایجاد مشکلات رفتاری و عاطفی تأکید دارند، شناخت درمانی عنوان میکند که اگر الگوهای فکری که مخرب و منفی فرد اصلاح شوند رفتار او هم تغییر خواهد کرد و هدف مشاوره زوجی شناختی- رفتاری این است تفکر معیوب درباره همسر و اسطوره های غلط درباره ارتباطات زناشویی را تغییر دهد (مککی، فانتیک و پلک، 0994؛ به نقل از نظری، )
• مشاوره زوجی راه حل – محور :این نظریه که به وسیله دیشارز به وجود آمد و رویکردی است که از تمرکز بر مشکلات اجتناب کرده و منحصراً بر راه حلها تأکید میکند و اعتقاد دارد زوجها شایستگی، خلاقیت و منابع لازم را برای تغییر در درون خود دارند ولی توانایی دیدن این قابلیتها را از دست دادهاند در این رویکرد نیاز به بررسی گذشته و تاریخچه و جزئیات مشکل ندارد

 

تأثیر سبک زندگی هردو شاغل بر روی زوجین

زوجین دوسر شاغل هویت زوجی جدیدی را تشکیل میدهند که نمیتوانند مانند والدین خود زندگی کنند. زندگی این زوجها دارای آسیبها و استرسهای زیادی است، از یک طرف فشارهای شغلی و از طرف با دیگر با تراکم نقش در وظایف خانوادگی روبرو هستند (پلک، 0985؛ خنداندل و کاویانفر،  .) این زوجها ممکن است به مهارتهای زندگی مسلط نباشند و به این دلیل در کنترل فشارها با مشکل مواجه شوند، اجتماع و فرهنگ نیز از خانواده هایی که در آن زن و شوهر کار میکنند، حمایت مناسبی ندارند (هافمن و هافمن، 0985؛ گوردون، آرنته و اسمیت.) در مطالعات اولیه زوجین هر دو شاغل (آکسلسون0962 ،6؛ بلود ) دریافتند که تغییر ساختار خانواده به وسیله اضافه شدن کار همسر (به ساختار خانواده) منجر به تعارض بیشتر و شادکامی کمتر شده است. مبهم و نامشخص بودن نقشهای جنسیتی دلیل تعارض در وظایف تقسیم شده در نظر گرفته شد. مطالعات بعدی (بورک و ویر ،0976 ،8پولوما، پندلیتون و گارلند ) ابهام در نقشها و یا تعارض افزایش یافتهای را پیدا نکردند. آنها شادکامی و رضایت زناشویی بیشتر و به همان نسبت شراکت و لذت بیشتری را نیز مشاهده کردند؛ اما یافته ها (توماس، آلپرچ و وایت0983 ،3؛ یوگو ) بیان کردند که مشکلات زوجی مهمی هم در درون فردی (ذهنی) و هم میان فردی (اجتماعی) در ارتباط با اختلاف و دو دستگی در مورد اختلاف از بچهها و کارخانه وجود دارد که به واسطه این توافق و قرارداد تازه و بدیع به وجود آمده است. در مقایسه با میانگین میزان طلاق، میزان طلاق به طور بارز و برجستهای در مورد زنان شاغل و زنان با درآمد بالاتر، بیشتر است. برنامه های زمانبندی شده، مسئولیتهای جنسیتی چندگانه، هدفهای متفاوت و گوناگون، نیاز قوی برای پیشرفت و ازدواج دو عضو از دو حرفه متفاوت هم اکنون بیشترین برانگیزاننده های تعارض و بی ثباتی درنظر گرفته میشوند. تعارض، منحصر به زوجین شاغل نیست و البته، صرفاً وقتی است که ماهیت مداوم و مستمر تعارض چالشهای را در مورد کیفیت تعاملات روزمره و زوجین فراهم کند (کورابیک، لرو و وایتهد،  ،3112ترجمه فاتحیزاده، سلیمی و وحدانی، .)
با این حال کار و خانواده اثرات متقابلی برهم دارند. شواهد بسیار زیاد و غیرقابلانکاری وجود دارد که درگیر شدن در نقشهای کاری و خانوادگی برای هم مرد وهم زن فوایدی در برمیدارد و بر شاخصهای سلامت فیزیکی، سلامت روانی تأثیرگذار است (بارنت و هاید ،3110 ،4میچل 5و همکاران، .) مطرح میکند که اعضای خانواده هر دو شاغل خشنودی، امنیت و رسیدن به اهداف بیشتری در زندگی فراهم میآورند. کروهان، آنتونسی، آدلمان و کلمن پیشنهاد میدهند که مشارکت همراه با احساس کنترل میتواند فشار ناشی از گرانباری نقش و زمان را متعادل و باعث خشنودی از زندگی برای هم مرد و هم زن شود. امونس، بیرنات، تیوج، لانگ و ورتمن نیز دریافتند که در این نوع خانواده ها داشتن روابط صمیمانه با کودکان پیشدبستانی به عنوان یکی از نتایج مشارکت زن و مرد است (به نقل از نظری و سلیمانیان، .)
کارتر و کارتر  در کتاب راهکارهای موفقیت برای زوجین هر دوشاغل نتایج پرسشنامهای برای شناسایی فواید و مضرات در این خانواده را چنین گزارش میکنند

 

• فواید:

1. در اهداف با هم شریکاند
2. شراکت بیشتری با هم دارند.
3. هردو چالشهای شغلی دارند
4. از عزت نفس بالاتری برخوردارند.
5. زنان فرصت دارند که به خود ایده آلشان نزدیکتر شوند.
6. فرزندان اعتمادبه نفس بیشتری دارند.
7. فرصتهای بیشتری (از نظر مالیِ) برای فرزندان وجود دارد.
8. فرصت برای ارتقای سبک زندگی وجود دارد.
9. در وجوه بازنشستگی، تحصیلات کودکان و امنیت پتانسیل دارند.
10. فرصتهای بیشتری برای غنی کردن فرهنگی ِ(مسافرت و دیگر تجارب کاری) دارند.
11. در تجارب زندگی عمق و گستردگی وسیعتری دارند.

• مضرات:

1. کارهای زیاد برای انجام دادن دارند.
2. در کارها سراسیمه هستند.
3. نگرانی همیشگی در مورد نگهداری کودکان دارند.
4. احساس همیشگی گناه دارند.
5. با فرسودگی شغلی درگیر هستند.
6. ناسازگاری با استرس دارند.
7. وقت کافی برای نشستن و خواندن کتاب با آرامش داشتن و با خود تنها بودن ندارند.
8. خطر از دست دادن شغل به علت مشغلههای والدینی دارند.
9. رابطه جنسی کم دارند.
10. احساس عدم درک جامعه از وضعیت موجود را دارا هستند.
11. فرزندان آنها را مسبب ناسازگاری خانواده میدانند.
12. فرزندان مجبور به فعالیت بیشتر برای کمک به خانواده هستند.
13. استرسهای مالی بیشتری دارند.
14. ترس از نرسیدن به فرزندان، از دست دادن شغل، طلاق و ورشکستگی دارند.

 

مشاهده نمونه فایل و خرید

 

از سویی باید افزود در خلال دهه های گذشته، ماهیت رابطهی زوجی بر اثر افزایش آگاهی و همچنین پیشرفتهای اقتصادی تغییر کرده است. در این تغییرات جدید نقاط قوت و ضعفی وجود دارد. زوجهایی که یکی از آنها کار میکند، احتمال دارد از نظر مالی پیشرفت کمتری کنند. در مقابل زمانی که یک نفر تمام وقت خود را در خانه به عنوان خانهدار صرف میکند، ممکن است در رشد اجتماعی او نقص ایجاد شود. بعضی از مطالعات اولیه دربارهی زوجهای هر دو شاغل نشان دادهاند که تغییر در ساختار خانواده بهوسیلهی شاغل شدن هر دو عضو، باعث ایجاد تعارض بیشتر و شادی کمتر در زندگی شده و در نقشهای جنسیتی ابهام ایجاد میکند

از سویی باید افزود در خلال دهه های گذشته، ماهیت رابطهی زوجی بر اثر افزایش آگاهی و همچنین پیشرفتهای اقتصادی تغییر کرده است. در این تغییرات جدید نقاط قوت و ضعفی وجود دارد. زوجهایی که یکی از آنها کار میکند، احتمال دارد از نظر مالی پیشرفت کمتری کنند. در مقابل زمانی که یک نفر تمام وقت خود را در خانه به عنوان خانهدار صرف میکند، ممکن است در رشد اجتماعی او نقص ایجاد شود. بعضی از مطالعات اولیه دربارهی زوجهای هر دو شاغل نشان دادهاند که تغییر در ساختار خانواده بهوسیلهی شاغل شدن هر دو عضو، باعث ایجاد تعارض بیشتر و شادی کمتر در زندگی شده و در نقشهای جنسیتی ابهام ایجاد میکند
مطالعات دیگری نشان دادهاند که در روابط زوجهای هر دو شاغل، مشکلات زوجی مهمی (بین فردی و درون فردی) وجود دارد که به تقسیم کار و میزان مراقبت از فرزند مربوط است. در مقایسه با میانگین طلاق، میزان طلاق در زنان شاغل و زنانی که حقوق بالاتری دریافت میکنند زیادتر است. ماهیت مداوم تعارض در زوجهای هر دو شاغل که در اثر وجود تقاضاهای متعدد، مسئولیتهای چندگانه، اهداف متعدد و نیاز شدید به پیشرفت (انگیزش پیشرفت بالا) به وجود میآید، کیفیت تعاملات زندگی روزمره در این نوع ازدواجها را با چالشی جدید مواجه میکند
سؤالی که اینجا مطرح میشود این است که شیوه ی زندگی زوجهای هر دو شاغل بر کیفیت زندگی، روابط زناشویی و رضایت از زندگی خانوادگی و بالاخره بر هویت زن و شوهر چه تأثیری دارد؟ بعضی پژوهشها نشان دادهاند که کیفیت زندگی زوجهای هر دو شاغل کاملاً بالا است به این دلیل که کیفیت زندگی شامل عملکرد نقشهایی است که (والد، کارگر یا کارمند، همسر و شهروند) زن و مرد ایفا میکنند. رضایت تجربه شده توسط زن و مرد در ابعاد مختلف با هم همبستگی دارد. رضایت شغلی با رضایت
زناشویی، رضایت شخصی، رضایت خانوادگی 0و سلامت روانی رابطه دارد همچنین کیفیت زندگی این زوجها به دلیل وضعیت مالی نسبتاً خوب ناشی از دو درآمد، برای زن و شوهر مطلوب است. برای زن، اشتغال تأمینکنندهی بسیاری از نیازهایش از جمله مشغله ی کاری، تنوع و چالشانگیزی و قدرت است که ممکن است نقش خانهداری با همهی اهمیتش برآورده نکند. در دیدگاه مردان، اشغال زن به معنای ایفای نقشها و تعهدات غیر سنتی است. در این ازدواجها مرد به دلیل این که به تنهای مسئولیت تأمین مالی خانواده را عهدهدار نیست کمتر احساس فشار روانی دارد.
این شیوهی زندگی بر کیفیت روابط زناشویی نیز اثر مثبت دارد زیرا در این ازدواجها تعامل بیشتری بین زن و مرد در قدرت و تصمیم گیری وجود دارد. تصمیمگیریهای مشترک باعث احترام بیشتر زن و شوهر نسبت به یکدیگر شده و آن دو را با هم نزدیکتر میکند. هردوی آنها به دلیل این که رابطهای منصفانه را تجربه میکنند احساس ارزشمندی و شایستگی دارند (سکاران0982 ،2؛ اسپری، کارلسون و لویس ،3115 ،4ترجمه شکوه نوابی نژاد، .) البته گاهی اوقات که زنان دارای مشاغلی هستند که از نظر فکری و مالی رضایت بالایی را برای آنها ایجاد میکند انگیزهی کمتری برای ازدواج دارند. همچنین استقلال مالی، استقلال زن را در ازدواج کردن و تمایل او را به حل مشکلات زناشویی 0افزایش میدهد. بهطورکلی زنان شاغل دیرتر ازدواج میکنند. رضایت زناشویی برای زنانی که با انتخاب و اختیار خودکار میکنند، بالاست. مردانی
که همسرشان شاغل است در صورتی رضایت زناشویی بالایی دارند که از شغل همسر خود راضی باشند. اکثر مردها ترجیح میدهند اگر همسرشان شاغل است، کار نیمه وقت داشته باشد. زنان در صورتی که از زندگی زناشویی خود رضایت نداشته باشند، ساعات طولانیتری کار میکنند. این زنان فشار و تعارض نقش شدیدتری را تجربه میکنند (وایدانف، .)3114
در زوجهای هر دو شاغل، زن و شوهر زمانی از زندگی زناشویی رضایت دارند که شوهر در کارهای خانه با زن همکاری کند. در این ازدواجها اگر زن و مرد از زن انتظار ایفای نقش سنتی را در خانه داشته باشند، رضایت زناشویی به دلیل فشارهای سنگین وارد شده بر زن، کاهش مییابد. زمانی که زن شغل خود را قبل از ازدواج شروع کرده، زن و شوهر رضایت زناشویی بالاتری را نسبت به ازدواجهایی دارند که زن شغل خود را پس از ازدواج شروع کرده است. نهایتاً، توجه به این نکته ضرورت دارد که زوجهای هر دو شاغل با مسائل هویتی نیز مواجه هستند. به دلیل این که احتمال دارد نقشهای جنسیتی و ارزشهای درونی شده با نقشهای غیر سنتی زن و شوهر در تعارض باشند، گاهی ابهام نقش و هویت در آنها ایجاد میشود. البته از نظر روابط جنسی، زوجهای هر دو شاغل مشکلات کمتری را نسبت به ازدواجهای سنتی دارند
باید افزود نقشهای زن و مرد در خانواده هایی که زن و شوهر هر دو شاغل هستند، در حال تغییر است. هر چند از یکسو کار زنها باعث افزایش درآمد خانوار میشود، ولی از سوی دیگر مردان در خانه کار بیشتری انجام میدهند. زوجین شاغل، به درآمد خانوار کمک میکنند و آن را افزایش میدهند، اما آنها با مسائلی مواجه هستند که کمتر در خانواده های تکشاغل مشاهده میشود مانند پرورش فرزندان و گذران وقت با یکدیگر. ازاینرو، این خانواده ها باید راههای خلاقانهای برای پرورش فرزندان و زندگی خانوادگی خود پیدا کنند. چرا که وقتی زوجهای شاغل دارای فرزند میشوند، مسئله نگهداری و تربیت فرزندان از مسائل مهم و جاری زندگی آنان میشود. این مسئله هنگامی حادتر
میشود که چنین خانواده هایی برای گذران وقت با یکدیگر محدودیت زمانی بیشتری دارند. زن و شوهری که هر دو بیرون از خانه کار میکنند، در صورتی که مشکلات ناشی از شاغل بودن توأمان زن و شوهر را بشناسند و راههای رفع و حل آنها را بیابند، میتوانند رضایت زناشویی بالایی را تجربه کنند. در غیر این صورت، ناسازگاریهای زیادی در رابطه آنها شکل میگیرد.

بیان مسئله

زوجین دوسر شاغل هویت زوجی جدیدی را تشکیل میدهند (پلک .)0985 ،6زوجهای دوسر شاغل نمیتوانند مانند والدین خود زندگی کنند. زندگی این زوجها دارای آسیبها و استرسهای زیادی است. این زوجها از یک طرف فشارهای شغلی و از طرف با دیگر با تراکم نقشها وظایف خانوادگی روبرو هستند. این زوجها ممکن است به مهارتهای زندگی مسلط نباشند و به این دلیل در کنترل فشارها با مشکل مواجه شوند، اجتماع و فرهنگ نیز از خانواده هایی که در آن زن و شوهر کار میکنند، حمایت مناسبی ندارند (هافمن و هافمن .) ،برخی از مطالعات در مورد زوجین دوسر شاغل نشان داده که تغییر در ساختار خانواده بهوسیله شاغل بودن هر دو عضو، باعث ایجاد تعارض بیشتر و شادی کمتر شده و در نقشهای جنسیتی ابهام ایجاد کرده و کیفیت زندگی آنان را تحت تأثیر قرار داده است (آکلسون0962 ،8؛ به نقل از پرداختچی و قهرمانی، .)
مطالعات نشان داده که در روابط زوجهای دوسر شاغل مشکلات زوجی بین فردی و درون فردی وجود دارد و به تقسیم کار و میزان مراقبت از فرزندان مربوط میشود (یوگیو .) روابط زن و شوهر شاغل را میتوان برحسب شغل، مراحل زندگی، توصیف آسیبها و مشکلات آن به صورت زیر پیشبینی کرد.

1. اول: زوجینی که در ابتدای شاغل شدن، بیشتر خانواده خود را قربانی شغل مینمایند و در سالهای میانی اشتغال، خانواده را در اولویت قرار میدهند.
2. دوم: تعارض بین شغل و خانواده در مراحل اولیه اشتغال متوسط و در سالهای میانی اشتغال بیشتر و در اواخر اشتغال کمتر است (نظری،  .)

در زندگی زوجین دوسر شاغل انواعی از مشکلات و تعارضهای خانوادگی و شغلی از قبیل تنیدگیهای شغلی، فشارهای زیاد، تعارض نقش، مشکلات مربوط به مراقبت از کودک و مسائل مربوط به تعادل بین شغل، خانواده و نیازهای شخصی وجود دارد (نظری و سلیمانیان، .) رویکردهای خانواده درمانی هر یک برای مقابله با این مشکلات نگاه خاص خود را دارند. بهطور کلی این رویکردها با توجه به نگاهی که به منشأ مشکلات و حل آنها دارند به سه دسته تقسیمبندی میشوند.:

• رویکردهای سنتی
• رویکردهای مدرن
• رویکردهای پستمدرن

از رویکردهای سنتی استفاده شده در این پژوهش نظریه ساختی است. خانواده درمانگران ساختی برای تبیین مشکل و ارائه راه حل، به جای فرد بر ساختار خانواده متمرکز هستند. بیهمتایی این رویکرد به خاطر استفاده از استعاره های سازمانی و فضایی در توصیف مشکلات، تعیین راه حل و تأکید بر حضور فعال درمانگر است (آهنگریان و شاویسیزاد،.) در این مدل برای فهم بهتر مشکلات فرد باید به ریشه آن که در ساختار الگوهای تعاملی خانواده نهفته است، توجه شود و برای حل مشکل باید سازمان یا ساختار خانواده تغییر یابد و درمانگر در این تغییر ساختار باید نقش رهبری را بر عهده گیرد.

رویکردهای مدرن یک گام پیشتر رفته و به آنچه اعضای خانواده فکر میکنند و نحوه رفتار کردن آنها توجه دارد. پیروان این رویکرد معتقدند که افکار و اندیشه های منفی به تعارض و تعاملات ناکارآمد منجر میشود. نظریه شناختی-رفتاری از دسته رویکردهای مدرن است و بیان میکند با اصلاح رفتارهای ناکارآمد در اعضای اصلی خانواده، کل خانواده تغییر میکند. این رویکردها در حوزه شناخت، پیشگیری و درمان خانواده نگاهی حلقوی دارند و هر یک از اجزای خانواده را در شکلگیری و برطرف شدن مشکل در نظر میگیرند.
در نگاه پستمدرن و رویکرد راه حل محور واقعیت عینی برای کشف کردن وجود ندارد و این واقعیت توسط افراد خلق میشود. این رویکردها باور دارند که افراد توانایی حل مشکلات خود را دارند اما به دلیل نگاه بیش از اندازه به مشکل ،راه حلها را از دست دادهاند و تنها کار درمانگر نشان داده این راه حلهای کوچکی است که مراجعان از قبل در دامنه رفتاری خود داشتهاند (بولگر، دلونگیس، کسلر و ورتینگتون0989 ،0؛ به نقل از نظری، .) استولتز لوئیک ) بر اساس مطالعات تطبیقی خود در زمینه درمان زناشویی، شش موضوع زیر را در ارتباط با کارکرد اثربخش زوجهای دوسر شاغل مطرح میسازد:  ) زن و شوهر باید مرزهای بین خود و دیگران را مشخص کنند،  ) همسران باید قادر باشند حمایتهای عاطفی و فیزیکی خود را نسبت به یکدیگر ابراز کنند،  ) روابط مؤثر زوجها بستگی به تسلط آنان در مهارتهای اساسی ارتباطی و به کارگیری آنها دارد،  ) روابط اثربخش زوجها بستگی به تسلط و به کارگیری مهارتهای حل تعارض دارد،  ) الگوهای غیر کارآمد زوجها میتواند در قالب مشکلاتی که باید حل شود، ارائه گردد،  ) روابط مؤثر زوجها شامل فرایند تغییر است که زوجها متمایل به ترسیدن و مقاومت کردن هستند.
اجرای آشکار این راهبردها آن است که تغییراتی که توسط درمانگر هدایت شود تا حد زیادی میتواند کارکرد زوجهای دو شغل را افزایش دهد (حاتمی، .)
مروری بر پژوهشهای زوجین دوسر شاغل نشان میدهد که در راستای آسیب شناسی زندگی زوجین دوسر شاغل و رویکردهای مؤثر بر این آسیبها در ایران پژوهش اساسی وفراگیر انجام نشده است؛ و زوج درمانگران و خانواده درمانگران با توجه به مسائل فرهنگی با کمبود پژوهش در این زمینه مواجه میباشند، با درنظر گرفتن این موضوع که اقتدار در خانواده های سنتی با مفهوم مرد سنتی وزن سنتی معنا می شود وبه عبارتی زنان درفرهنگ ایرانی وبخصوص درساختار وخانواده های یزدی مردان از جایگاه واقتدار بالاتری برخوردارند و نگاه مردان به زنان در دنیای امروز و شرایط حاضر حالت سنتی خود را حفظ نموده است. ولی با درتغییرات در ساختار خانواده که دراثر اشتغال زن وشوهر واینکه زنان درکنار مردان دارای شغل شده اند بوجود آمده است. لذا این تغییرات زوجین را با آسیب های روبرو نموده است. تا جائیکه در زمان های مختلف زوجین درفضا وساختار خانواده در رابطه با موضوعات مختلف که دراثر اشتغال زنان بوجود آمده با هم در درتعارض هستند. . و می بینیم هر روز مراجعانی از زوجین با مراکز مشاوره وسایر مراکزی که با اختلافات خانواده ها سروکار دارند ملاحظه می کنیم که بخشی از ناسازگاریهای زوجین به خاطر تغییری که درساختار خانواده دراثر اشتغال زنان بوجود آمده است. واین موضوع یک پدیده بسیار مهم در زندگی هردو شاغل هست. زوجین هردوشاغل دردنیای امروز است. که باید این آسیب ها را نگاه موشکافانه ، بصورت علمی ودقیق به بررسی این تغییرات براساس فرهنگ بومی ایرانی پرداخت تا این آسیب ها به دقت شناسایی ومتناسب با بافت وفرهنگ ایرانی به یک مدل مفهومی دقیق و عینی درآسیب ها رسید، همان طورکه هرپدیده را باید با شرایط وسیستم بوجود آمده بررسی کرد، پس نمی توان از یافته های پژوهشی سایر فرهنگ ها وکشورها به طور مستقیم درجهت شناخت واصلاح هر پدیده پرداخت. و با توجه به اینکه درراستای اصلاح و درمان آسیب های زندگی زوجین هر دوشاغل مبتنی برشناسایهای آسیب هاو به کارگیری و مقایسه رویکردهای سنتی، شناختی –رفتاری پژوهش اساسی صورت نگرفته است. وصرفا پژوهشهای موجود به اثر بخشی یک رویکردبا بخشی ازآسیب ها بدون تلفیق داده های کیفی آسیب انجام شده است لذا این پژوهش به بررسی آسیب شناسی زندگی زوجین هردوشاغل ومقایسه تاثیر مشاوره زوجی مبتنی بر نظریه های سنتی ( ساختی) مدرن ( شناختی – رفتاری) فرامدرن( راه حل – محور) بر آسیب های زوجین هر دوشاغل می پردازد

 

  فهرست مطالب

عنوان صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1-مقدمه 1
1-2-بیان مسئله 2
1-3-ضرورت پژوهش 6
1-4-اهداف پژوهش 7
1-5-سؤالات پژوهش 8
1-6- فرضیه‌های پژوهش 8
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 9
1-7-1- تعاریف مفهومی 9
1-7-2-تعاریف عملیاتی 10
فصل دوم: پیشینه پژوهش
2-1 مقدمه 11
2-2- پیشینه نظری 12
2-2-1- گفتار اول: آسیب‌شناسی زوجین هر دوشاغل 12
2-2-1-1- تعریف زوجین هر دوشاغل 12
2-2-1-2- تاریخچه خانواده هر دوشاغل 13
2-2-1-3- تأثیر سبک زندگی هردو شاغل بر روی زوجین 14
2-2-1-4- عوامل موفقیت در خانواده هر دوشاغل 18
2-2-1-5- رابطه‌ی بین زندگی کاری و زندگی خانوادگی 21
2-2-1-6-چالش‌های خانواده‌های هر دوشاغل 22
2-2-1-7- منابع استرس و تعارض در سبک زندگی زوج‌های هر دو شاغل 24
2-2-1-8- آسیب‌شناسی از دیدگاه الگوی ساختاری 28
2-2-1-9- آسیب‌شناسی خانواده از دیدگاه رویکردهای راه حل محور 32
2-2-1-10-آسیب‌شناسی خانواده از دیدگاه رویکردهای خانواده درمانی رفتاری و شناختی- رفتاری 33
2-2-2-گفتار دوم: نظریه‌های آسیب‌شناسی زندگی زوجین 35
2-2-2-1- نظریه روان پویایی و ارتباط شیئی 36
2-2-2-2- نظریه‌های تجربه‌نگر 36
عنوان صفحه
2-2-2-2-1- رویکرد انسان‌گرا 38
2-2-2-3-نظریه رفتاری / شناختی 39
2-2-2-3-1-نظریه منطقی ـ هیجانی 39
2-2-2-3-2-نظریه شناختی 40
2-2-2-3-3-نظریه فراشناخت 41
2-2-2-4- نظریه بین نسلی 42
2-2-2-5- نظریه ساختی 43
2-2-2-6- نظریه دل‌بستگی 46
2-2-2-7-نظریه هیجان مدار 46
2-2-3-گفتار سوم: مشاوره زوجی مبتنی بر رویکرد ساختی، شناختی- رفتاری و راه‌حل- محور 48
2-2-3-1- مشاوره زوجی ساختی 48
2-2-3-1-1-جنبه‌های فراگیر درمانی 49
2-2-3-1-2- تکنیک‌های مداخله ساختاری 50
2-2-3-1-3- فرایند درمان 52
2-2-3-1-4- فنون و روش‌ها 53
2-2-3-2- مشاوره زوجی شناختی – رفتاری 54
2-2-3-2-1- انواع مشاوره زوجی شناختی – رفتاری 55
2-2-3-2-2-خانواده درمانی کارکردی 57
2-2-3-2-3-فنون درمانی رویکردهای رفتاری و شناختی – رفتاری 58
2-2-3-3- مشاوره زوجی راه‌حل – محور 60
2-2-3-3-1- خاستگاه مشاوره زوجی راه‌حل –محور 61
2-2-3-3-2- بانیان رویکرد راه‌حل – محور 61
2-2-3-3-3- تمرکز درمان راه‌حل – محور 61
2-2-3-3- 4- ویژگی‌های درمانگر راه‌حل مدار 62
2-2-3-3- 5- مشاوره راه‌حل – محور 63
2-2-3-3-6-مفاهیم بنیادین در درمان راه‌حل – محور 64
2-2-3-3-7-مفروضه‌های درمانی 66
2-2-3-3-8- اهداف درمان راه‌حل – محور 67
2-2-3-3-9-فرایند درمان 68
عنوان صفحه
2-2-3-10- مداخلات و تکنیک‌های درمانی 69
2-2-4- گفتار چهارم: پیشینه پژوهشی 74
2-2-4-1- تحقیقات انجام‌گرفته در داخل و خارج مرتبط با زوجین هر دو شاغل 74
2-2-4-2- تحقیقات انجام‌گرفته در داخل و خارج مرتبط با آسیب‌شناسی خانواده 79
2-2-4-3- تحقیقات انجام‌گرفته در داخل و خارج مرتبط با رویکردهای مشاوره زوجی (ساختی، شناختی- رفتاری و راه‌حل محور) 81
2-2-5- جمع‌بندی 85
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه 88
3-2- طرح کلی پژوهش 88
3-2-1- مرحله اول پژوهش 88
3-2-2- مرحله دوم پژوهش 94
3-2-3-مرحله سوم پژوهش 94
3-2-4-مرحله چهارم پژوهش 94
3-3- جامعه آماری 95
3-3-1-جامعه آماری در مرحله اول پژوهش 95
3-3-2-جامعه آماری در مرحله دوم و چهارم پژوهش 96
3-4- روش نمونه‌گیری و حجم نمونه 96
3-4-1-نمونه و روش نمونه‌گیری در مرحله اول پژوهش 96
3-4-2-نمونه و روش نمونه‌گیری در مرحله دوم پژوهش 97
3-4-3-نمونه و روش نمونه‌گیری در مرحله چهارم پژوهش 97
3-5- ابزار پژوهش 100
3-5-1-فرم مصاحبه نیمه ساختاریافته 100
3-5-2- پرسشنامه آسیب‌شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل 101
3-5-3- پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ 103
3-5-4- پرسشنامه تعارضات زناشویی (MCQ) 105
3-5-5-پرسشنامه دموگرافیک (جمعیت شناختی) 106
3-5-6- روش اجرا 106
3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها 110
عنوان صفحه
فصل چهارم: یافته‌ها
4-1- مقدمه 111
4-2- یافته‌های پژوهش 111
4-2-1 سؤال اول تحقیق: مدل آسیب‌شناسی زندگی زوجین هر دو شاغل چگونه است؟ 112
4-2-1-1-تحلیل داده‌های کیفی تحلیل منابع و متون 112
4-2-1-2- تحلیل داده‌های کیفی مصاحبه با متخصصان 113
4-2-1-3- تحلیل داده‌های کیفی مصاحبه با زوجین هر دو شاغل 114
4-2-1-4- مدل بومی تدوین شده آسیب‌شناسی زندگی زوجین هر دو شاغل در زوجین ایرانی 116
4-2-2- سوال دوم : جایابی نقش داده های کیفی در تدوین بسته مشاوره زوجی( ساختی ، شناختی – رفتاری ، راه حل – محور) مرتبط با آسیب ها چگونه است؟ 117
4-2-3- سؤال سوم: آیا مدل بومی تدوین شده آسیب‌شناسی زوجین هر دو شاغل با داده‌های حاصل از مطالعه میدانی برازش دارد؟ 118
4-2-3-1- روایی سازه: تحلیل عاملی تائیدی 118
4-2-4- سؤال چهارم: آیا پرسشنامه ساخته شده آسیب‌شناسی زندگی زوجین هر دو شاغل از روایی و اعتبار برخوردار است؟» 127
4-2-5- سؤال پنجم: کدام‌یک از رویکردهای مشاوره زوجی شامل مشاوره زوجی ساختی، شناختی- رفتاری و راه‌حل محور بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل اثربخش‌تر می‌باشد؟ 131
4-2-6- یافته‌های مربوط به فرضیات پژوهش 135
4-2-6-1 -فرضیه اول: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی ساختی بر آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 135
4-2-6-2- فرضیه دوم: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی شناختی- رفتاری بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 145
4-2-6-3- فرضیه سوم: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی راه‌حل محور بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 155
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1- خلاصه طرح و نتیجه پژوهش 166
5-2- بحث و نتیجه‌گیری 167
5-2-1- سؤال اول پژوهش: مدل آسیب‌های زندگی زوجین هر دوشاغل چگونه است؟ 167
عنوان صفحه
5-2-2-سوال دوم پژوهش جایابی نقش داده های کیفی درتدوین بسته مشاوره زوجی( ساختی ، شناختی – رفتاری ، راه حل – محور) مرتبط با آسیب ها چگونه است؟ 174
5-2-3- سؤال سوم پژوهش: آیا مدل تدوین شده با داده‌های حاصل از مطالعه میدانی بر ارزش دارد؟ 175
5-2-4- سؤال چهارم پژوهش: آیا پرسشنامه ساخته شده آسیب‌شناسی زندگی زوجین هر دوشاغل از روایی و اعتبار برخوردار است؟ 176
5-2-5- سوال پنجم پژوهش: کدام‌یک از رویکردهای مشاوره زوجی شامل مشاوره زوجی ساختی، شناختی- رفتاری و راه‌حل محور بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل اثربخش‌تر می‌باشد؟ 177
5-2-6- فرضیه اول پژوهش: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی ساختی بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 178
5-2-7- فرضیه دوم پژوهش: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی شناختی- رفتاری بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 181
5-2-8- فرضیه سوم پژوهش: مشاوره زوجی مبتنی بر مشاوره زوجی راه‌حل محور بر کاهش آسیب‌های زوجین هر دو شاغل مؤثر می‌باشد. 185
5-3- اعتبار پژوهش 190
5-4- محدودیت‌های پژوهش 190
5-5- پیشنهادات 191
5-5-1- پیشنهادات پژوهشی 191
5-5-2- پیشنهادات کاربردی 191
منابع و مآخذ 193
پیوست ها 208

 

دریافت نمونه فایل

برای کسب اطلاعات بیشتر با ایمیل [e-mail] در ارتباط باشید