بررسی تاثیر روایت درمانی زوجی بر عملکرد خانوادگی زوجین اصفهان

عنوان : بررسی تاثیر روایت درمانی زوجی بر عملکرد خانوادگی زوجین اصفهان

مقطع : کارشناسی ارشد مشاوره گرایش خانواده

تعداد صفحات: 121

 

تعریف مفهومی:

روایت درمانی رویکردی است که شکل گیری مشکلات را ناشی از روایت های مشکل دار افراد می داند. اساس این رویکرد بر اساس استفاده از روایت و داستان است. زوج درمانی روایتی معتقد است که مردم از طریق روایات، زندگی و تجارب خود را معنا می کنند. وجود روایت های سرشار از مشکل منجر به بروز مشکلات می شود و تغییرات روان شناختی و حل مشکل نیز از طریق تغییر روایت مشکل دار، ممکن می شود. زوج درمانی روایتی به دنبال یافتن روایاتی است که ارتباط میان زوجین را شکل می دهد. همچنین به دنبال تسهیل فرایند بازنویسی مشارکتی روایت های مشکل دار آنان است

تعریف عملیاتی:

روایت درمانی در اینجا شامل ٩ جلسه (هر هفته یک جلسه آموزشی ٢ساعته) آموزش محقق ساخته است که عناوین جلسات آن به این شرح است :

1. آشنایی با اعضا، بیان منطق و اهداف جلسات آموزشی
2. تبیین و ارائه مدل درمانی ـ آموزشی
3. توصیف داستان زندگی بر حسب تاریخچه به قصد تشخیص قصه مسلط و حاشیه ای زوجین در داستان زندگی مشترکشان
4. آموزش مهارت های غلبه بر مشکل و راه حل های مناسب آن
5. فهم داستان مشکل محور و داستان های حامی آن
6. ارائه یک دورنمای توضیحی خارجی از مشکل به زوجین از طریق خلق نوعی رابطه جدید
7. ایجاد دریچه ای تازه برای برداشت ها و فرضیات زوجین درباره مشکل
8. تشخیص پیامدهای بی همتا و تألیف یک داستان جدید توسط مراجع با تکیه بر نقاط قوت او
9. بررسی داستان تازه زوجین و جمع بندی جلسات.

 

چکیده :

هدف این پژوهش بررسی تاثیر روایت درمانی زوجی بر عملکرد خانوادگی زوجین شهر اصفهان بوده است. روش پژوهش نیمه تجربی با استفاده از پیش آزمون پس آزمون و گروه آزمایش و کنترل بود. 30 زوج از زوجین مراجعه کننده به بخش گفتار درمانی بیمارستان کاشانی شهر اصفهان در سال 86 به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 زوج) و گروه گواه(15زوج) جایگزین شدند . متغیر وابسته در این پژوهش عملکرد خانوادگی بود که توسط آزمون عملکرد خانوادگی بلوم ارزیابی شد. گروه آزمایش در 9 جلسه روایت درمانی زوجی شرکت نمودند . فرضیه های تحقیق آن بود که روایت درمانی زوجی بر بهبود عملکرد خانوادگی زوجین و ابعاد آن موثر است و تاثیر آن برعملکرد خانوادگی زوجین و ابعاد آن بر حسب جنسیت متفاوت است و عملکرد خانوادگی در زنان مردان متفاوت می باشد. داده ها با نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج نشان داد که روایت درمانی زوجی عملکرد خانوادگی را بهبود بخشیده است ( 01/0 P<) و بر ابعاد بجز تاکیدات مذهبی و بهم تنیدگی موثر بوده است(05/ P<). تاثیر این رویکرد بر عملکرد خانوادگی و ابعاد آن برحسب جنسیت تفاوت نداشته است(05/0 P<) همچنین بین عملکرد خانوادگی زنان و مردان تفاوتی وجود ندارد( 05/0 P< ).

کلید واژه ها: روایت درمانی زوجی، عملکرد خانوادگی

 

 

مشاهده نمونه فایل و خرید

 

 

بخشی از متن:

همیشه در لابلای داستان های پیش پا افتاده و معمولی مسایلی نهفته است که در هیچ کتاب روان شناختی ای، نمی تواند با چنان عریانی و عمقی بیان گردد. هر چند مسایل روان شناسی خود برآمده ازدل همین قصه ها هستند، ولی مسیر طی شده از این تجربه های واقعی تا آن دانش انتزاعی، گویی در آنها ناپدید گردیده است. حوزه ای که در آن مشکلات افراد بی آنکه ذاتی وجود آنها باشد، در دل روایت زندگی آنها متجلی می شود و بروز می کند، از طریق روایت ها درک و تفسیر می شود و از طریق همین روایت ها می توان برای تغییر آنها و رسیدن به وضعیت مطلوب تر قدم برداشت.حوزه ای که در آن هیچ روایتی و در نتیجه هیچ آدمی فی نفسه خوب یا بد نیست و زندگی با تمام سادگی و پیچیدگی اش، همان طور که هست در جریان است. تعدادی از این شیوه های درمانی بازتاب پدیده ای هستند که دیدگاه پسامدرن ٢یا فرانوگرا نامیده می شود.متفکران این دیدگاه معتقدند که دانش و شناخت امری نسبی و وابسته به بافت آن است و نظام اعتقادی ما صرفا ً منعکس کننده سازه های ذهنی اجتماعی، یعنی نظرهای مختلف و نه واقعیت محض هستند که ما درباره دنیای خود خلق می کنیم )گلدنبرگ و گلدنبرگ،٣ .(١٣٨٢یکی از رویکردهایی که از فضای پسامدرن، بیشترین تأثیر را گرفته است، نظریه روایت یا روایت درمانی است که ریشه های آن به درمان در تئوری های اجتماعی نهفته است و بیان رسمی اش به دهه  ٨٠قرن بیستم بر می گردد )کارلسون،٥ ١٩٩٧؛ به نقل از چهارمحالی،  .(١٣٨۵بنابه تعبیر پیتر بروکس زندگی به طرز پایان ناپذیر با روایت در هم تنیده است.زندگی با داستان هایی که نقل می کنیم و داستان هایی که همه شان در داستان زندگی خود روایت می کنیم، باز پرداخته می شوند )کسابرگر.(١٣٨٠ ،٧رویکرد روایت به تمایل آدمی به ساخت دادن رویدادهای زندگی اش در قالب روایت یا داستان اشاره دارد. فرایندی که به واسطه آن بتواند به هویت یکپارچه ای دست یابد. در این نظریه مردم تمایل دارند زندگی خود را به شکل یک روایت معنی دار پیوسته و منطقی در نظر بگیرند، به طوری که بتوانند هدف ها و توقعات آینده خویش را پیش ببرند )مک آدامز.(١٩٩٩ ،٨ بنابراین تجربه مشکلات افراد حاصل روایت هایی است که ساخته اند و برای حل مشکلات باید داستان های کهنه، ساخت زدایی و داستان های جدیدی که شامل زبان غنی و کلماتی با معانی گسترده است به طور آگاهانه بازنوشته شوند )پروچسکا٩ و نورکراس .(١٣٨١ ،١٠ترسیم و بنای واقعیت، ازجمله توسط داستان ها و قصه هایی شالوده ریزی می شود که در خانواده و یا در بافت های دیگر اجتماعی در گردش اند. با تکیه براین داستان ها، معنی و مفهوم رفتار هر یک از اعضای خانواده در سیستم اجتماعی مشخص می گردد. روایت درمانی در درمان سیستمی داستان ها و قصه ها را جدی تلقی نموده و درمان را به مثابة فرایند تجدید بنا و ترسیم جدید آنها ارزیابی می کند. بدین ترتیب زمینه های تغییر زندگی افراد و سیستم خانوادگی فراهم می گردد )اشیترلین ١١و همکاران، .(١٣٧٩
-١-١بیان مسأله
خانواده نخستین نهاد اجتماعی است که تأمین کننده نیازهای روانی و جسمانی فرد است و نخستین محیط پرورشی است که می تواند زمینه بالندگی و شکوفایی فرد را فراهم سازد. همچنین خانواده مانند هر نظامی، از عناصری چند تشکیل شده که در تعامل با یکدیگرند. این عناصر در کنار هم ممکن است به استقلال و انسجام دست یافته و یک خانواده بالنده را تشکیل دهند و یا ممکن است به تضاد و تعارض و ناسازگاری برسند و به یک خانواده آشفته منجر شود )نجمی، .(١٣٧۵خانواده اولین و مهمترین پایگاه و مأمن پرورش ابعاد مختلف وجود انسان به ویژه بعد روانشناختی او می باشد. به همین علت نوع تعاملات اعضاء و عملکرد خانواده می تواند در راستای تحقق این مسأله حائز اهمیت بسیار باشد )اسلامی، .(١٣٨٠ خانواده ها در سطوح بسیار مختلفی عمل می کنند و نیازهایی دارند که دامنه آنها از نیازهای اساسی تا پیچیده گسترده می باشد و طیفی را از نیازهای جسمانی گرفته نظیر غذا و سرپناه تا خودشکوفایی پوشش می دهد )تاملیسون،١٣ .(١٣٨٣آلیپاتریک ١٤و هلند١٩٩۵) ١٥؛ به نقل از تاملیسسون،  ،(١٣٨٣عملکرد خانواده را در چهار سطح توصیف می کنند، که این چهار سطح عبارت است از:
سطح اول: بقای جسمی و زندگی شامل غذا، سرپناه، محافظت، مراقبت پزشکی و پرورش و تغذیه.
سطح دوم: محدودیت و ایمنی. سطح سوم: مرزهای مناسب و مشخص خانوادگی، فردی و نسلی. سطح چهارم: تعاض درونی، صمیمیت، خودشکوفایی و بینش.
وظیفه اصلی خانواده فراهم آردن غذا، سرپناه، ایمنی یا محافظت، سلامت و تربیت اعضایش است.
خانواده ای که عملکرد خوبی دارد موارد زیر را رعایت خواهد کرد:
-١ثبات و ایمنی برای کودک و خانواده. خانواده ها باید محیط پرورنده و مراقبت دائمی لازم را برای کودکان فراهم کنند.
-٢سلامت و آموزش. خانواده ها از سلامت محافظت می کنند و برای رشد سالم و یادگیری تغذیه را فراهم می کنند.  
-٣شایستگی. خانواده از اعضایش حمایت عاطفی می کند تا شایستگی عاطفی و اجتماعی اعضایش بروز کند. همچنین عملکرد متأثر از قدرت و کنترل در سیستم خانوادگی است، همچنین تعیین ارتباطات و روابط در سیستم های خانوادگی برای درک عملکرد خانواده حائز اهمیت است )تاملیسون، .(١٣٨٣
از آنجا که عملکرد خانوادگی یکی از مهمترین ابعاد زندگی هر فرد است، پژوهش های متعددی در جهت تعیین اثربخشی رویکردهای مختلف برای ارتقاء این عملکرد انجام شده است، که یکی از مهمترین آنها رویکرد روایت درمانی است. پایه و اساس رویکرد روایت درمانی بر این است که افراد تمایلات قوی بر این دارند که چگونه دوست دارند که خودشان را ببینند، چگونه دوست دارند عمل کنند و چگونه می خواهند که افراد آنها را ببینند. تمامی این موارد از ترجیح های یک فرد، "نگرش برگزیده "١٦نامیده می شود. قدرت این نگرش برگزیده تأثیر زیادی بر فهم طبیعت مشکلات بشر و یک مکالمه برنامه ریزی شده برای حل مشکلات می گذارد.افراد موقعی به بهترین نحو هستند که تصور می کنند دیگران آنها را به همان صورتی می بینند که افراد آرزو دارند، آن طور باشند و افراد موقعی به بدترین نحو عمل می کنند که دیگران آنها را درنگرش برگزیده خودشان تأیید نمی کنند. مشکلات موقعی بوجود می آید و افزایش می یابد که افراد فاصله ای را تجربه کنند که بین نگرش برگزیده از خودشان، درکشان از عملکردشان و افکار آنها در مورد اینکه چقدر توجه دیگران به آنها مهم است، وجود داشته باشد. روایت درمانی به افراد کمک می کند تا فاصله بین اینکه چگونه افراد ترجیح می دهند که خود را نشان دهند، چگونه عمل کنند و اینکه چگونه فکر می کنند که افراد به آنها توجه دارند، را کم کند )ارون ١٧و لوند.(١٩٩٩ ،١٨ روایت های زندگی چیزهای جالبی هستند.

 

 

فهرست : فهرست مطالب

عنوان صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه 1
1-1- بیان مسأله 2
1-2- اهمیت و ضرورت مسأله 5
1-3- اهداف پژوهش 6
1-4- فرضیه های پژوهش 6
1-5- تعریف اصطلاحات 7
1-5-1- عملکرد خانواده 7
1-5-2- روایت درمانی 8
فصل دوم: پیشینه پژوهش
پیشینه نظری 10
2-1- تعریف خانواده 10
2-1-1- انواع خانواده 12
2-1-2- عملکرد خانواده 13
2-1-3- ارزیابی عملکرد خانواده 17
2-1-4- مدل های سنجش و ارزیابی عملکرد خانواده 18
2-1-4-1- مدل مک مستر در کارکرد خانواده 19
2-1-4-2- مدل فرایند کارکرد خانواده 20
2-1-4-3- مدل ساختاری ارزیابی کارآیی خانواده 20
2-1-4-4- مدل سه محوری تسنگ و مک درمورت 21
2-1-4-5- مدل چند مختصاتی السون و همکاران 22
2-1-4-6- مدل ارزیابی کارایی خانواده بیورز 24
2-1-4-7- مدل ارزیابی عملکرد خانواده برادبوری 25
2-1-4-8- مدل جهت گیری روابط بین فردی بنیادی خانواده 27
2-1-4-9- مدل کینستون و لودر 28
2-1-4-10- مدل محیط خانواده 28
2-2- پایه های فلسفی نظریه روایت درمانی 29
2-3- روایت به عنوان یک مفهوم پسامدرن 31
2-4- زمینه پیدایش رویکرد روایت درمانی 32
2-5- درونمایه های مربوط به روایت درمانی 34
2-5-1- تأکید بر نقاط قوت مراجعان 34
2-5-2- نگریستن به مراجعان و درمانگران به عنوان شریک 34
2-5-3- پذیرش یک رویکرد ساخت گرا در معنا 35
2-5-4- تأکید بر شکل روایت یا داستان معنا 36
2-6- مقایسه رویکرد روایت درمانی با درمان مدرن 37
2-7- نظریه روایت 39
2-8- روایت درمانی 43
2-8-1- مفاهیم اصلی روایت درمانی 47
2-8-2- تکنیک های اساسی درمان 48
2-8-2-1- ساخت شکنی 48
2-8-2-2- برون سازی 50
2-8-2-3- نتایج منحصر به فرد (پیامدهای بی همتا) 55
2-8-2-4- نامگذاری مشکل 58
2-8-2-5- استفاده از شاهد بیرونی 60
2-8-2-6- استفاده از مستندات درمانی 60
2-8-2-7- خاتمه دهی به درمان 61
پیشینه پژوهشی
2-9-1- تحقیقات انجام شده در خارج و داخل کشور مرتبط با عملکرد خانواده 62
2-9-2- تحقیقات انجام شده در خارج و داخل کشور مرتبط با روایت درمانی 66
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- روش تحقیق 75
3-2- جامعه آماری 76
3-3- نمونه و روش نمونه گیری 76
3-4- ابزار پژوهش 77
3-5- شیوه اجرا 81
3-6- روش تجزیه وتحلیل آماری 84
فصل چهارم: یافته های پژوهش
4-1- یافته های کمی پژوهش 85
4-2- یافته های کیفی پژوهش 95
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- خلاصه طرح و نتایج پژوهش 96
5-2- بحث و نتیجه گیری 97
5-3- اعتبار پژوهش 102
5-4- محدودیت های پژوهش 103
5-5- پیشنهادات تحقیق
5-5-1- پیشنهادات کاربردی 103
5-5-2- پیشنهادات پژوهشی 103
پیوست ها
پیوست 1: شرح جلسات روایت درمانی زوجی 104
پیوست 2: پرسشنامه عملکرد زندگی بلوم 127
منابع و مآخذ 131

 

برای کسب اطلاعات بیشتر با ایمیل [e-mail] در ارتباط باشید