بررسی نقش عوامل مدیریتی، آموزشگاهی، فردی و خانوادگی در ترک تحصیل دانش آموزان عشایری استان فارس

مقطع :  کارشناسی ارشد علوم تربیتی

تعداد صفحات: 93

بخشی از متن:

به رغم بهبود چشمگیر وضعیت آموزشی دانش آموزان عشایری در سالهای اخیر، بسیاری از پسران و دختران لازم التعلیم عشایری به مدرسه راه نمی یابند یا آن را زودتر از موعد ترک می کنند. این مشکل به خصوص در میان دختران عشایری و روستایی فقیر بیشتر دیده می شود. در دوره ی راهنمایی نیز این مشکل به دلیل فقدان مدارس راهنمایی در محل های زندگی عشایری شدیدتر است
در این تحقیق تلاش می شود عوامل مؤثر در ترک تحصیل دانش آموزان عشایری استان فارس در مقطع ابتدایی و راهنمایی بررسی و پیشنهادهایی جهت جلوگیری از ترک تحصیل آنان ارائه شود. در ادامه به شرح و بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، سئوال های تحقیق، قلمرو تحقیق و تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها و اصطلاحات پرداخته می شود
جامعه ی عشایری، جامعه ای است که از طریق دامداری امرار معاش کرده و در یک قلمرو وسیع جغرافیایی به اقتضای شیوه ی زندگی و تشکیلات ایلی از نقطه ای به نقطه ی دیگر کوچ می کنند. با وجود پیدایش کانون های اسکان و گرایش شدید بخشی از عشایر کوچنده به شهر نشینی و جاذبه های مشاغل کاذب حاشیه ی شهرها، هنوز جمعیت قابل ملاحظه ای از عشایر کشور در حال حرکت هستند و فاصله ی بین ییلاق و قشلاق را با همه ی مصائب و مرارت طی می کنند.
امروزه مهمترین عامل پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر کشوری توجه بیشتر به امر تعلیم و تربیت است، زیرا تعلیم و تربیت عهده دار ایجاد زمینه ی مناسبی جهت تسهیل و توسعه استعدادها و توانایی های افراد است. یکی از آفت های بزرگ تعلیم و تربیت هر نظامی که همه ساله به میزان زیادی منابع و استعدادهای بالقوه ی انسانی و اقتصادی را هزینه می کند و اثرات غیر قابل جبرانی را در ابعاد فردی و اجتماعی به جا می گذارد، پدیده ی ترک تحصیل است
در جامعه ی عشایری به دلیل بافت و ویژگی های خاص خود از جمله:

• پراکندگی بیش از حد
• صعب العبور بودن مناطق عشایری
• فقر فرهنگی
• فقر اقتصادی
• تعصبات ایلی

مسأله ترک تحصیل وضعیت دیگری دارد؛ بطوری که در سالهای اولیه ی دوره  تحصیلی آموزش ابتدایی شاهد میزان بالایی از ترک تحصیل دانش آموزان عشایری هستیم و طبق مدارک موجود، ترک تحصیل بطور عمده به خصوص در جنس دختر بیشتر رخ می دهد و در دوره راهنمایی نیز معضل ترک تحصیل شدت بیشتری می یابد.

در جامعه ی عشایری ترک تحصیل بیشتر در زمان کوچ و شرایط آب و هوایی و نیز عدم دسترسی به مدرسه به دلیل بعد مسافت و راه پیدا نکردن به مراکز شبانه روزی عشایری صورت می گیرد که در بحث ترک تحصیل دختران عشایری، عوامل دیگری مانند: تعصبات و باورهای حاکم بر جامعه عشایری نیز وجود دارد. به علاوه محرومیت مردم عشایر از امکانات رفاهی مانند آب لوله کشی، برق، گاز، تلفن، وسایل عمومی حمل و نقل و سایر خدمات شهری، خدمات بهداشتی، وسایل ارتباط جمعی، امکانات و خدمات ورزشی، وسایل برقی، امکانات تبلیغی و فعالیت های فرهنگی این ضرورت را بیشتر نمایان می سازد که دولت جمهوری اسلامی بایستی در زمینه ی گسترش آموزش و پرورش در دوره های مختلف تحصیلی در عشایر سرمایه گذاری بیشتری به عمل آورد.
به گفته ی بیابانگرد (۱۳۸۹)

• شرایط فیزیکی کلاس
• گرما یا سرمای بیش از حد کلاس
• نامنظم بودن نظافت و نور کلاس
• سر و صداهای غیر معمول و تعداد بیش از حد دانش آموزان در کلاس درس
• ارزیابی های نادرست معلمان از عملکرد دانش آموزان
• کنترل نامناسب کلاس توسط معلم
• فقدان وسایل کمک آموزشی
• کمبود کتب درسی
• عدم همکاری و ارتباط بین اولیاء و مدرسه
• فقدان نظم و انضباط در کلاس و مدرسه
• کمبود فضاهای آموزشی

از جمله عواملی است که ممکن است افت تحصیلی و به دنبال آن ترک تحصیل را به دنبال داشته باشد.

فقر یکی از عوامل بسیار مهمی است که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تحت تأثیر قرار می دهد؛ فقر که وضع نا مناسب اقتصادی فرد را نسبت به افراد دیگر مشخص می کند ممکن است خود نتیجه عوامل و متغیرهای زیادی باشد که در نتیجه آن تفاوتهایی در رشد و تکامل فرد، زبان، رفتار و نگرش افراد بروز و موجبات ترک تحصیل را فراهم می نماید
به رغم بهبود چشمگیر وضعیت آموزشی دانش آموزان عشایری در سال های اخیر، بسیاری از پسران و دختران لازم التعلیم عشایری به مدرسه راه نمی یابند یا آن را زودتر از موعد ترک می کنند. این مشکل به خصوص در میان دختران عشایری و روستایی فقیر بیشتر دیده می شود؛ به طوری که مثلث فقر، زندگی عشایری و مؤنث بودن یکی از عوامل مهم عدم دست یابی به آموزش ابتدایی با ترک تحصیل در این دوره به شمار می رود. در دوره ی راهنمایی نیز این مشکل به دلیل فقدان مدارس راهنمایی در محل های زندگی عشایری شدیدتر است
پژوهش حاضر با توجه به اهمیت مساله ی ترک تحصیل و با در نظر گرفتن همه ی محدویت ها برای شناخت بیشتر عوامل مرتبط با پدیده ترک تحصیل طرح ریزی و اجرا شده است. هر چند بررسی علل ترک تحصیل تاکنون از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما تاکید پژوهش حاضر بیشتر به عوامل مدیریتی، آموزشگاهی، فردی و خانوادگی مرتبط با ترک تحصیل دانش آموزان عشایری استان فارس می باشد.

اولین مدرسه برای نوجوانان کوچ نشین، پس از اسکان اجباری آنها؛ یعنی، در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی با عنوان دارا لتربیه عشایری تأسیس گردید که به صورت شبانه روزی اداره می شد. ولی دارالتربیه های عشایری با اهداف مورد نظر طراحان آن به دلایل گوناگون از جمله، کوچ مداوم عشایر نتوانست تعلیم و تربیت تعداد قابل ملاحظه ای از فرزندان عشایر را به عهده گیرد. ۲۳ سال بعد با تلاش مستمر یکی از جوانان تحصیلکرده و پراشتیاق ایل قشقایی به نام "محمد بهمن بیگی " اولین مدرسه ی سیارعشایری در سال ۱۳۲۹ تأسیس شد
 در کتاب "به اجاقت قسم" چنین می نویسد: « با آنکه عشایری بودم به جای تفنگ و فشنگ، قلم و کتاب را انتخاب کردم، معلم شدم و آموزش عشایری را به راه انداختم. کم بودند کسانی که تشویقم می کردند و بسیار بودند آنهایی که ملامتم می کردند. همکلاسی های قدیم دست از سرم بر نمی داشتند: « تو چرا با چنان هوشی که داشتی به چنین شغل کوچکی راضی شده ای؟ معلمی هم شد کار؟ ». سرزنش خیر خواهان و بد اندیشان از هر گوشه ای به گوش می رسید. خان های مقتدر ایل نغمه ی تازه ای را که برای سواد آموزی عشایر سرداده بودم نمی پسندیدند. دولتی ها و ارتشی ها که از هرج و مرج فارس و قدرت روز افزون قشقایی دلی پر خون داشتند نسبت به هر ترک زبان بد گمان بودند. دستگاه آموزشی کشور هم بازیچه ای بود در دست حکومت ارتشی وسیاسی. من در چنین جو نا مساعد و در کشاکش این نیروهای رنگارنگ برای آموزش بچه های قشقایی و سپس سایر عشایر کشور دست و پا می زدم. پایم لرزان بود و دستم تهی. چشم انداز آینده روشن به نظر نمی رسید. راهی نفس بر پیش روی داشتم. مخالفت ها به هراسم می افکند. امید فتح و فیروزی کم بود. گاه چنان خسته میشدم و در می ماندم که به آن چه بودم و کرده بودم بد و بیراه می گفتم، لیکن چاره ای نداشتم، پل های پشت سر ویران شده بود، یک نیاز نیرومند درونی نمی گذاشت که آرام بگیرم و نگذاشت که در مدتی نزدیک به سی سال از جنبش و حرکت باز ایستم. اعتقاد عمومی زمامداران فرهنگی و غیر فرهنگی بر این بود که ایل تا زمانی که گرفتار حرکت است و اقامتگاه مشخصی ندارد نمی تواند به دانش و سواد دست یابد. نقشه ی تازه ای در خیالم نقش بست. برای اجرای آن دست به کار شدم و این بار به جای دولت به ملت پناه آوردم. در طول اقامتم در ایران، دوستان زیادی دست و پا کرده بودم، در میان خویشاوندانم نیز خانواده های مستطیع کم نبودند. غالب مردم دست و دل باز بودند و پذیرفتند که هر کدام حقوق یک معلم و هزینه ی رفت و آمد، اقامت و غذای او را بپردازند و وسیله ی حمل و نقل مدرسه را نیز فراهم کنند. من به یاری آن خیر خواهان و همت این جوانان نیمه با سواد، نخستین دبستان های سیار چادری را بر پا کردم» . عشق و علاقه ی بیش از حد بانی مدارس عشایری از یک طرف، احترام به معلم در جامعه ی سنتی عشایر از سوی دیگر و شور و شوق کودکان و نوجوانان برای فراگیری الفبا و اطلاعات عمومی، سبب شد که مدارس عشایری به موفقیت شایانی دست یابند. کلانتران و سران قبایل و طوایف در سال های بعد به تدریج متقاضی معلم بودند. تأمین معلم، کار بسیار دشواری بود زیرا در ایل، باسوادانی که بتوانند امر خطیر معلمی را به سبک جدید به مفهوم آن زمان بر عهده گیرند انگشت شمار بود.

امور شرعی و عرفی ایل به دست همان ملایان و میرزاها رتق و فتق می شد که این بار نیز چاره ای نبود جز این که مسئولیت به هر حال، در فاصله ی بین ایجاد مدارس به شیوه ای که بیان شد تا تأسیس اولین دانشسرای ویژه ی عشایری که ستون فقرات و زیر بنای تعلیمات عشایر به شمار می آمد، حوادث و فراز و نشیب های عدیده ای به وقوع پیوست. از سال ۱۳۳۱ به بعد، نظام نوپای آموزش عشایر با کوشش بی وقفهی بهمن بیگی در شرایط مطلوبتری قرار گرفت و با وجودی که خود او، زیر مجموعه ای از اداره کل فرهنگ فارس بود، به واحدها و زیر مجموعه های کار آمد جدیدتری دست یافت. نخستین دوره ی دانشسرای عشایری به شکل رسمی در سال ۱۳۳۹ با 60 داوطلب پسر آغاز به کار کرد و طی ۲۲ دورهی پیاپی، ۸۷۶۶ معلم دانش آموخته را به استانهای عشایر نشین کشور گسیل داشت. این دانشسرا نیروی انسانی مورد نیاز خود را نخست از میان فرزندان عشایر استان فارس و در سال های بعد از دیگر استان های عشایر نشین کشور انتخاب می کرد. روش گزینش، نیمه متمرکز و در دو مرحله ی کتبی و مصاحبه ی حضوری، ممتاز ترین و عاشق ترین دانش آموزان به حرفهای معلمی با مدرک تحصیلی پنجم و ششم ابتدایی تا دیپلم متوسطه برگزیده می شدند. اگر چه تشکیلات آموزش عشایری ایران در سال ۱۳۹۱ منحل شده و با انحلال و ادغام آن در ادارات کل استان ها، عملا عشایر کشور نیز دچار آسیب های زیادی شد اما از سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲، وزارت آموزش و پرورش با رسیدن به این واقعیت که تعلیم و تربیت فرزندان عشایر مشکلات فراوان و خاص را داراست نسبت به احیای آموزش و پرورش عشایری اقدام نمود و آموزش و پرورش عشایر سیار فارس عهده دار تعلیم و تربیت دانش آموزان جمعیت عشایری استان های فارس، بوشهر، هرمزگان و اصفهان گردید. هم اکنون وسعت جغرافیایی فعالیت های اداره آموزش و پرورش عشایر سیار فارس، علاوه بر این استان تا بخشی از استان های بوشهر، خوزستان، کهکیلویه و بویر احمد، اصفهان، چهار محال و بختیاری و هرمزگان کشیده شده است و پنج نمایندگی آموزش و پرورش به عنوان بازوان توانمند این اداره مسئولیت های آموزشی و پرورشی، سرویس دهی و تأمین امکانات رفاهی و آموزشی معلمان در مناطق تحت پوشش را بر عهده دارند که تحت نظارت اداره ی مرکزی فعالیت می نمایند.

 

چکیده :

این پژوهش با هدف بررسی نقش عوامل مدیریتی، آموزشگاهی، فردی و خانوادگی در ترک تحصیل دانش آموزان عشایری استان فارس از نظر مدیران و معلمان انجام شد. با توجه به این که تر ک تحصیلی یکی از معضلات مهم خانواده ها و دست اندر کاران تعلیم و تربیت عشایری است، این پژوهش بر آن بود تا به تبیین و تشریح این موضوع بپردازد. پژوهش حاضر از نوع  کاربردی و روش آن توصیفی - پیمایشی بود. جامعه ی آماری این پژوهش شامل  کلیه ی مدیران و معلمان مقاطع تحصیلی ابتدایی و راهنمایی در آموزش و پرورش عشایر سیار استان فارس به تعداد 784 نفر و در سال تحصیلی 1389-1388 بود که با توجه به گسترده بودن جامعه ی آماری از بین آنها نفر به عنوان نمونه و با روش تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده‌ها، پرسشنامه ی محقق ساخته با 41 سئوال بسته پاسخ بر حسب طیف پنج درجه ای لی کرت بود  که روایی آن به صورت صوری و محتوایی مورد تأیید اساتید و متخصص در زمینه علوم تربیتی و مدیریت آموزشی قرار گرفت و پایایی آن از طریق ضریب آلفای  کرونباخ 79/. بر آورد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین وانحراف معیار) و آمار استنباطی ( آزمون t تک متغیره، tمستقل،2 t هتلینگ، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی توکی) با استفاده از نرم افزار آماری spss صورت گرفت. یافته‌‌های این تحقیق نشان داد که: عوامل خانوادگی، آموزشگاهی و فردی بیش از سطح متوسط و عوامل مدیریتی  کمتر از سطح متوسط در تر ک تحصیل دانش آموزان عشایری موثر بوده اند، در این میان عوامل خانوادگی بیشترین تأثیر و عوامل مدیریتی  کمترین تأثیر را داشته اند. همچنین نتایج نشان داد  که بین نظرات مدیران و معلمان بر حسب سمت در مورد عوامل آموزشگاهی و فردی و بین نظرات آنان بر حسب جنسیت در عوامل خانوادگی و فردی تفاوت معنا دار وجود دارد، اما بین نظرات نمونه ی آماری بر حسب تحصیلات و سابقه ی  کار تفاوت معناداری مشاهده نشد.  کلید واژه‌ها: ترک تحصیل، عوامل مدیریتی، عوامل آموزشگاهی، عوامل فردی، عوامل خانوادگی، دانش آموزان عشایری.

 

مشاهده نمونه فایل و خرید

فهرست : فهرست مطالب

عنوان صفحه
فصل اول:  کلیات تحقیق
مقدمه 1
1-1 شرح و بیان مسأله 2
1-2 اهداف تحقیق 3
1-3 اهمیت و ارزش تحقیق 4
1-4 سئوال‌های تحقیق 5
1-5 قلمرو تحقیق 5
1-6 تعاریف واژه‌ها و اصطلاحات 5
فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق
مقدمه 7
2-1 روند پیدایش و ت کامل آموزش و پرورش عشایری 8
2-2 اهمیت آموزش و پرورش 10
2-3 لزوم شناخت مسائل آموزش و پرورش 10
2-4 ساختار نظام آموزش و پرورش 11
2-5 اهداف دوره ی ابتدایی 13
2-6 اهداف دوره ی راهنمایی 14
2-7 تر ک تحصیل دانش آموزان 14
2-8 عوامل موثر در تر ک تحصیل دانش آموزان 19
2-9 راهها و روش‌های جلو گیری از تر ک تحصیل 32
2-10 مفاهیم مرتبط با تر ک تحصیل 37
2- 10- 1 افت تحصیلی 37
2-10-2 ت کرار پایه 44
2-11 بررسی تحقیقات مشابه 46
فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه 52
3-1 روش تحقیق 53
3-2 جامعه آماری 53
3-3 نمونه و روش نمونه گیری 54
3 -4 ابزار گرد آوری داده‌ها 55
3-5 روایی پرسشنامه 55
3-6 پایایی پرسشنامه 56
3-7 روش جمع آوری داده ها 56
3-8 ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 56
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده‌ها
مقدمه 58
4-1 مشخصه‌های جمعیت شناختی نمونه آماری 59
4-2 توصیف داده‌های حاصل از پرسشنامه 63
4-3 بررسی سئوالهای تحقیق 67
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
خلاصه ی موضوع و روش ها 76
5-1 نتیجه گیری بر اساس یافته‌های تحقیق 77
5-2 نتیجه گیری  کلی 80
5-3 محدودیت‌های تحقیق 81
5-4 پیشنهادها 81
پیوست 1 84
منابع و مآخذ 86

 

دریافت نمونه فایل

برای کسب اطلاعات بیشتر با ایمیل [e-mail] در ارتباط باشید